BELİRTİLİ AD TAMLAMALARINDA ANLAM ÖZELLİKLERİ
•     Tamlayan tamlananın kime neye ait olduğunu gösterir.

ÖRNEK:

1. Akdeniz’in iklim-i, ( İlim Akdeniz’e )

            T.yan           T.nan

1. Öğrenci-n-in başarı-s-ı ( Başarı öğrenciye )

            T.yan               T.nan

1. Sanatçı-n-ın koruma-s-ı,( Koruma sanatçıya )

            T.yan               T.nan

1. Dilaver'in yazgı-s-ı, ( Yazgı Dilaver’e )

            T.yan       T.nan

•     Tamlanan tamlayanın niteliğini bildirebilir.

ÖRNEK:

1. Yemeğ-in salçalı-s-ı,

            T.yan          T.nan

1. Arkadaş-ın has-ı,

            T.yan          T.nan

1. Renkler-in kırmızı-s-ı,

            T.yan        T.nan

1. Tatlı-n-ın kremalı-s-ı.

            T.yan       T.nan

II- BELİRTİSİZ AD TAMLAMASI:

1. Tamlayan sözcüğün ek almadığı tamlama türüdür.

ÖRNEK:

1. Kızartma tava-s-ı,

             T.yan       T.nan

1. Keten helva-s-ı,

             T.yan   T.nan

1. Yaprak dolma-s-ı,

              T.yan    T.nan

ÖZELLİKLER:
1-  Belirtisiz ad tamlamalarında tamlayan genel anlam taşır, bu durumda bir belirsizlik söz konusudur. Eğer tamlayanda kesinlik söz konusu olursa tamlama belirtili ad tamlamasına dönüşebilir.

ÖRNEK:

1. Çöp torba-s-ı,

            T.yan   T.nan

1. Asma yaprağ-ı,

            T.yan    T.nan

1. Şiir çeviri-s-i,

             T.yan T.nan

1. Çöp-ün torba-s-ı,

            T.yan      T.nan

1. Asma-n-ın yaprağ-ı,

           T.yan         T.nan

1. Şiir-in çeviri-s-i

             T.yan  T.nan

2-     Belirtisiz ad tamlamasında tamlayan bir belirginlik, bir kesinlik taşımazsa tamlama belirtili ad tamlamasına dönüştürülemez.

ÖRNEK:

1. Halk edebiyat-ı,

           T.yan    T.nan

1. Püf noktas-ı,

          T.yan  T.nan

1. Ana kucağ-ı,

           T.yan  T.nan

1. Asker ocağ-ı, 

           T.yan  T.nan

1. 1999 yaz-ı,

            T.yanT.nan

3-     Bu tamlamada tamlayanla tamlanan ilişkisi çok güçlüdür. Bu nedenle sıfat, tamlamayı bir bütün olarak niteler.

ÖRNEK:

1. İşlemeli mücevher kutu-s-u.

            T.yan               T.nan

1. Süslü vitrin cam-ı,

           T.yan     T.nan

1. Kırmızı kadın manto-s-u

           T.yan               T.nan

4-     Tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler giremez. ( Sıfat özellikle tamlananı niteleyecekse araya girebilir.)

ÖRNEK:

1. Devlet eski bakan-ı,

             T.yan        T.nan

1. Makine yüksek mühendis-i,

            T.yan               T.nan

5-     Belirtisiz ad tamlamalarında zamirler tamlayan ya da tamlanan olamaz.

BELİRTİSİZ AD TAMLAMASINDA ANLAM ÖZELLİKLERİ
1- Tamlayan tamlananın yapılmasında kullanılan maddeyi gösterir.

ÖRNEK:

1. Dut pekmez-i,

          T.yan  T.nan

1. Patates püre-s-i,

          T.yan     T.nan

1. Çilek reçel-i

          T.yan T.nan

1. Zeytin ezme-s-i,

          T.yan   T.nan

1. Biber dolma-s-ı

          T.yan  T.nan

2-Tamlayan tamlananın türünü gösterir.

ÖRNEK:

• Kum havuz-u,
  

  T.yan   T.nan

  1. İğde ağac-ı,

            T.yan  T.nan

  1. Balık lokanta-s-ı,

            T.yan     T.nan

  1. Çocuk yuva-s-ı

            T.yan    T.nan

  3- Tamlayan tamlananın nedenini gösterir.

  ÖRNEK:

  1. Sel baskını,

                  T.yan T.nan

  1. Terör korkusu,

                  T.yan   T.nan

  1. Yangın felaketi,

                   T.yan    T.nan

  4- Tamlayan tamlananın neye ait ya da neyle ilgili olduğunu gösterir.

  ÖRNEK:

  1. Boyun bağı,

           T.yan   T.nan

  1. Bayan şemsiyesi,

           T.yan     T.nan

  1. Çöp kamyonu,

           T.yan    T.nan

  1. İş eldiveni

           T.yan T.nan

  5- Tamlayan tamlananın neye benzediğini anlatabilir.

   

  ÖRNEK:

  1. Kol böreğ-i,

            T.yanT.nan

  1. Pamuk şeker-i,

           T.yan    T.nan

  1. Kalkan balığ-ı,

           T.yan     T.nan

  6- Tamlayan tamlananın nerede yetiştiğini, nereye ait olduğunu anlatır

  ÖRNEK:

  1. Ankara keçi-s-i,

              T.yan   T.nan

  1. Van kedisi,

              T.yan  T.nan

  1. Amasya elma-s-ı,

              T.yan      T.nan

  1. Kayseri pastırma-s-ı,

              T.yan     T.nan

  1. Diyarbakır karpuz-u,

              T.yan         T.nan

  1. Tekirdağ köfte-s-i

              T.yan      T.nan

  7- Tamlamada kişi adı tamlayan olduğunda kişiyle ilgili yapıt, buluş gibi anlamlar bildirir.

  ÖRNEK:

  1. Arşimet Kanun-u,

              T.yan    T.nan

  1. Pisagor Teorem-i

              T.yan    T.nan

  III- TAKISIZ AD TAMLAMASI

  1. Hem tamlayanın hem de tamlananın ek almadığı tamlama çeşididir.
  2. Takısız tamlamada tamlayan tamlananın neden yapıldığını veya neye benzediğini bildirir.
  3.  

  1-  Neyin neden yapıldığını gösterir.

  ÖRNEK:

  1. Yün kazak,

           T.yan   T.nan

  1. Demir kapı,

            T.yan  T.nan

  1. Pamuk kumaş,

            T.yan   T.nan

  1. Gümüş şamdan,

            T.yan    T.nan

  1. Altın küpe,

            T.yan  T.nan

  1. Tahta masa

            T.yan  T.nan

  2-  Neyin neye benzediğini gösterir.

  ÖRNEK:

  1. Elma yanak,

            T.yan  T.nan

  1. Kiraz dudak,

            T.yan T.nan

  1. Servi bey,

            T.yan T.nan

  1. İnci diş,

            T.yanT.nan

  IV- ZİNCİRLEME AD TAMLAMASI

  1. Birbirine bağlanmış en az üç adın bir araya gelerek oluşturduğu tamlamadır.
  2. Bir başka deyişle tamlayanı ya da tamlananının kendi içinde ad tamlaması olan ad tamlaması türüdür.

  ÖRNEK:

  1. Bahçe kapı-s-ı-n-ın gıcırtı-s-ı,

              T.yan                       T.nan

  1. Elif-in dersler-i-n-in gidiş-i,

              T.yan                      T.nan

  1. Kuruluşuna göre zincirleme ad tamlamalarını şöyle sıralayabiliriz:
  2. Tamlayan bir ad tamlaması olabilir.

   

  ÖRNEK:

  1. Okul bahçe-s-i-n-in temizliğ-i
  2. Tamlayan               Tamlanan
  3. Market-in ön-ü-n-ün görünüş-ü
  4. Tamlayan                  Tamlanan
  5. Algı Dershane-s-i’n-in eğitim-i
  6. Tamlayan                  Tamlanan
  7. Kitaplığ-ıs raflar-ı-n-ın uzunluğ-u
  8. Tamlayan                  Tamlanan

  2-   Tamlayan ad, tamlanan ad tamlaması kuruluşunda olabilir.

  ÖRNEK:

  1. Dershane-n-in başarı grafiğ-i

            Tamlayan             Tamlanan

  1. Andaç'ın okul çanta-s-ı

            Tamlayan    Tamlanan

  1. Çocuğ-un ev ödev-i

            Tamlayan       Tamlanan

  1. Komşu-n-un bakır kazan-ı

            Tamlayan          Tamlanan

  3-     Tamlayan da tamlanan da ad tamlaması kuruluşunda olabilir.

  ÖRNEK:

  1. Kooperatif binalar-ı-n-ın çevre düzenleme-si

                  Tamlayan                          Tamlanan

  1. Bahçe kapı-s-ı-n-ın reng-i-n-in ton-u

                  Tamlayan               Tamlanan

  1. Test kitaplar-ı-n-ın soru kalite-s-i,

                  Tamlayan           Tamlanan

  1. Kent-in su şebeke-s-i-n-in onarım-ı,

                  Tamlayan                    Tamlanan

  1. Maden işçiler-i-n-in çalışma koşullar-ı

            Tamlayan                 Tamlanan

  1. Karma tamlama ile zincirleme ad tamlaması

  birbirine karıştırılmamalıdır.

  ÖRNEK:

  1. Bu iş-in kötü sonuçlar-ı

            S.t.            S.t.
  
          Tamlayan      Tamlanan

  KARMA TAMLAMA

  1. Ad tamlamasını oluşturan tamlayan ve tamlanan arasında bir sıfat tamlaması yer alması durumunda bu tamlamaya karma tamlama adı verilir.

  ÖRNEK:

  1. Eski yıllar-ın güzelliğ-i

          Tamlayan      Tamlanan

  1. Genç adam-ın güzel kıyafet-i

                  Tamlayan        Tamlanan

  1. İlk sorular-ın çözüm-ü

          Tamlayan      Tamlanan

  1. Çocuğ-un minicik eller-i

          Tamlayan      Tamlanan

  1. Sıcak yaz günler-i yerini kış-ın soğuk günler-i-ne bıraktı.

           Tamlayan Tamlanan      Tamlayan  Tamlanan

  a-   Sıfat,   tamlamanın tamlananını niteleyebilir veya belirtebilir.

  ÖRNEK:

  1. Parkın çirkin görüntüsü

                      Sıfat

  1. Aslanın tuhaf davranışları

                       Sıfat

  1. Sınavın bu bölümü

                      Sıfat

  b-   Sıfat, tamlamanın tamlayanını niteleyebilir veya belirtebilir.

  ÖRNEK:

  1. Eski evin sıvalan

            Sıfat

  1. Karanlık odanın aydınlatılması

            Sıfat

  1. Birkaç kendini bilmezin söyledikleri

            Sıfat

  c-   Sıfat, hem tamlayanı hem de tamlananı
  niteleyebilir veya belirtebilir.

  ÖRNEK:

  1. Eski köşkün pahalı onarım giderleri

            Sıfat             Sıfat
            I------------I I------------------------1
  Tamlayan          Tamlanan

  d- Sıfat, tamlamanın bütününü niteleyebilir.

   

  ÖRNEK:

  1. Güzel   ev yemekler-i,

          Tamlayan   Tamlanan

  1. Yeni   hayvan masallar-ı

           Tamlayan     Tamlanan

  1. Onarılan   tavuk kümesler-i

           Tamlayan        Tamlanan

Tweetle
Sayfa: 1